Kategoria
„Świat nowych mediów” – rozmowa z Mariuszem Hanem na temat roli mediów we współczesnym społeczeństwie, zarejestrowana w Radiu Watykańskim.
When time spent on the computer, playing video games or cruising the Internet reaches a point that it harms a child’s or adult’s family and social relationships, or disrupts school or work life, that person may be caught in a cycle of addiction. Like other addictions, the computer or video game has replaced friends and family as the source of a person’s emotional life. Increasingly, to feel good, the addicted person spends more time playing video games or searching the Internet. Time away from the computer or game causes moodiness or withdrawal.
The symptoms of children video game addiction
The many hours use of the computer game, brings very negative consequences. We have physical and psychological symptoms of Video Game Addiction.
First of all causes the gradual disappearance of family relationship and possibilities of educational influences on the part of parents. It injures to their health, because on one hand means the many hours′ set them on the radiation in the closed room, and on the other hand, makes them the resignation from the movement and active rest of ‘fresh air’.
Following negative result this is that using the computer without the presence of parents subject young men are injurious psychical (the force, the erotica) impulses contracted in many games and computer programs.
The many hours daily spending time before the computer most often means spending mentally and morally computer games or on „surfing” in the Internet, often in search of the pornographic content or other impulses which are especially injurious in this development age. More often than ever before the Internet and the electronic mail, and also cottages and discussion groups become for teenagers a place of contacts with sects, with dealers of drugs whether with pedophilias people.
Prolonged sitting at the computer causes also the fatigue and the remissness of school and household. At last it makes difficulties in the intellectual development, weakens the power of the will and the individuality, and also the moral sensibility and family relationship.
The dependence from the computer appears most often in the form of the dependence from computer games (mostly children) and from the Internet (the young people). The child or the children and teenager deceive parents that in a moment will switch off the computer and will see about with the learning or with other duties. In the reality this „ moment” usually following an hours. I know parents whose son completely cut ‘themselves off ‘from the ‘real world’ and doesn’t want to attend to the school and spend all day by the computer. He sleeps only several hours a day.
Violent video games are so popular because the computer or video game addicted person, a fantasy world on-line or in a game has replaced his or her real world. The virtual reality of the computer or game is more inviting than the everyday world of family, school or work. With the increased access to pornography on the Internet and in games, this fantasy world may be highly sexual.
The addicted children and teenagers are dependent from video games because they are usually under pressure of psychical mechanisms which are analogous to mechanisms occurred in the alcoholic disease or drug addiction. The young people are then more emotionally connected with electronic media. Smartly he is emotionally to use the computer or the Internet, and simultaneously confirmedly deceives himself, deluding himself that he is not yet into the dependence. In such situation one ought to consult with the specialist, because the treat can only make worse the situation. Sometimes parents have nothing else that removes from the flat the television set or the computer.
The addicted children needs help of parents in the conquest of new interests and in the teaching himself of the alternative method to spend their time; reasonable utilization of the time. Prohibitions or orders will not suffice. In the face of negative consequences of the dependence from the computer whether from the Internet, responsible parents should prevent to such situations.
What to do?
To minimalize the threat of the dependence of the child from electronic media, specially video games, children and teenagers needs the suitable example. The dependence does not threaten in these families in which parents do not sit for hours watching the television set or with the computer (computer games), but speak with their children about running events and problems, or assist to children doing their lesson, or surmount common walks.
In the most of families it is proper to introduce definite rules. For example, that children use the television and the computer within daily two hours and that during the common meal the television set is switched off. The “iron-rule” should be the hour after which to children and the teenagers may not to sit down to watch the television set or the computer games.
Reasonable parents should not forbid usages of the computer. They rather teach their own children how to use this device; but they also buy educational games and personally check their content. Many parents buy games which do not help to the child which destroy their psyche.
Most fashionable present games, especially among to the boys, are learning games on the war-strategy which upsets the system of the moral estimation (all can be gained only force) and the contact with the reality (heroes can be put to death many times), and besides quickly moving images disorganize the mechanism of the perception of the young man.
Summary
Equally essential is the problem of the use from the Internet where everyone can play games. The young people should have Internet access only under the inspection of parents (at home) and teachers (at school). Internet browsers have possibilities of the usage of protections programs before the opening unsuitable for juvenile pages, but today more often however does not suffice this. Senders injurious mentally or morally contents post this type to pages purely sounding names which escape to protections. An only certain manner of the protection guard of children before inadequate for them contents is the physical presence of parents.
We need to teach children and teenagers the reasonable use of the computer, the Internet and especially most interactive video games. These prevent to addiction in computer sphere. This becomes to be most important educational assignments in the family and the school.
(Main Photo: Cathrine / flickr.com / CC BY-NC 2.0)
The LAMP was doing what I was looking to do in my studies at Fordham: building a successful bridge between theory and practice. LAMP workshops were designed to help participants learn about the media by doing media. By creating commercials, news, TV/video news, documentaries, and podcasts, participants in LAMP programs learn to understand media language, the ways in which media forms change the content of media messages, and how ever-evolving media technologies impacts every dimension of our private and public lives.
After the conference, I continued to stay in contact with the founders of LAMP and decided to make their organization a key component of my capstone project because the mission and goals of LAMP dovetailed with my own scholarly interests at Fordham. In on-going conversations with Katherine Fry and D.C. Vito, I was given the opportunity to analyze more deeply and systematically a series of questions that have driven and framed my choice of courses at Fordham: How do we teach children to move in a world of electronic media in the labyrinth of mediumistic fictions?; How do we create a media programming that would give a child the competence to deal with our media driven and saturated world?; To what extent do children participate in this media world and what is their level of participation as simultaneous passive and active agents?
This paper is an attempt to review that “intersection” of common interests and how LAMP has offered me a template and model for non-profit work that I would like to continue in my professional work after Fordham.
During the 1950s and 1960s, John Culkin, S.J., Marshall McLuhan, Harold Adams Innis, Edmund Carpenter, Walter Ong S.J., and others created the movement called “Media Literacy.” This movement, according to Lance Strate (2007, p. 28), Professor of Communication and Media Studies at Fordham University in New York, has been concerned with: education and schooling, and with practical approaches to educational and media policy, to teaching and curriculum development, to developing mastery in media production and/or instilling a critical approach to media reception.
According to Strate, media is taken to mean all forms of human communication: oral communication (direct and personal contact, radio program, and others…), writing (books, press journalism, and others…), and visual (television, advertising, Internet, and others…). He defines literacy as the ability to read, write and also create. So media literacy, broadly defined, is the ability read critically all forms of media as well as being able to create and communicate in those forms.
John Culkin, S.J. (1928-1993)
One of the first educators promoting media literacy and media education in American schools is John Culkin, S.J. (1928-1993). He wanted Americans to be media literate and his idea was to teach students about media literacy in school as a part of the educational system. Culkin believes that it is necessary to create a new method to learn and teach about the media. He sees radio, photography and television as separate objects of study and he tries to address their individual uniqueness as well as combine media literacy with the more traditional literature and arts (Moody, 2011).
In 1964, John Culkin, S.J., came to Fordham University. In 1967, he “recruited Dr. McLuhan to come from Canada and join the faculty for a year. He was then emerging as an internationally known intellectual figure for his new ideas and riddle-like statements” (Lambert, 1993). During 1967-1968, John Culkin, S.J. and Marshal McLuhan collaborated on works exploring the implications of the new electronic media and media’s impact on interpersonal and social communication. In 1969, John Culkin founds the Center for Understanding Media, Inc. in Greenwich Village. This Center is created to teach everyone about the media. Culkin believes that the new media can make people better listeners and, more importantly, better learners. In order to understand the new media, people need to understand culture and vice versa. One cannot understand contemporary culture without understanding new media. Indeed, it is no longer sufficient to think of being literate as being able to read and write. Culkin recognizes that the monopoly of print culture was over and it was time to wake up and accept the fact that new media technologies demands a new language – a new literacy – from teachers and students. I call this the “beginning” of media literacy.
Marshal McLuhan (1911-1980)
McLuhan’s book, The Mechanical Bride: Folklore of Industrial Man (1951) is a critical study of popular culture. His second book, The Guttenburg Galaxy, discussed below, came 11 years later.
In 1960, Edmund Carpenter and Marshall McLuhan edited Explorations In Communications. In the book, Edmund Carpenter (1960, p. 218) contributes an essay where he tries to define the relationship between new media, language itself and the emerging culture:
English is a mass medium. All languages are mass media. The new mass media – film, radio, television – are new languages, their grammars as yet unknown. Each codifies reality differently; each conceals a unique metaphysics. Linguists tell us it’s possible to say anything in any languages if you use enough words or images, but there’s rarely time, and natural course is for culture to exploit its media biases.
In 1962, McLuhan wrote The Gutenberg Galaxy: The making of typographic man, a pioneering study in the fields of oral culture, print culture, cultural studies and media ecology. In his writings, McLuhan (1962, 1964) is not a pessimist about the coming changes; rather he attempts to identify and explain the effects of the changes in communication technology. He recognizes that electronic media creates a “global village” on a global scale where time and space are transcended. For McLuhan, the essential problem is that this new media makes on those communicating. He recognizes electronic media expansion as the epochal breakthrough event that it is.
McLuhan (1962) believes that these changes were breakthroughs on the level of the Copernican revolution in which the heliocentric theory challenged the assumption that the earth was the center of the Universe (Levinson, 1999, p. 81). McLuhan’s early and prescient realization changed the way of the world saw itself and, early on, he saw consequences that are only becoming clear to the rest of us in these days. For example, we live in a global village thanks to the breath-taking spread of the reach of our communications. Media communication creates a global village that now has global responsibilities.
Today, living with the World Wide Web (WWW), we actually experience the “global village” not as a McLuhan prophecy, but as a daily cultural, sociological, and political reality. McLuhan notes a parallel between Gutenberg’s moveable type – which opened the doors of the printed word to the world at large and ushered in the Renaissance – and electronic media where the old culture – the culture of the word – is transfigured into a visual culture determined by electronic culture.
In Understanding Media: The Extensions of Man (1964), McLuhan recognizes a new electronic era where “the medium is the message.” In the book, he argues that media affect human life and society in basic ways, media creates new and specific languages, and each medium creates a different level of participation. Indeed, each medium not only delivers information, but the characteristic of each medium creates its own symbolic system. Each medium has a different language to stimulate and engage human life and creates a new level of participation in social, cultural and political environment in new context (Fry&Lewis, 2008, p. 4). McLuhan (1967) continued this reflection in his next work, The Medium is a Message: An Inventory of Effects.
Harold Adams Innis (1894-1952)
One cannot write about McLuhan without mentioning Canadian Professor Harold Adams Innis (1894-1952), a political economist from the University of Toronto and a colleague of Marshall McLuhan. They both study the effect of communication media. Innis wrote several influential books that had a great impact on McLuhan: The Fur Trade in Canada: An introduction to Canadian Economic History (1930), Empire and Communication (1950) and The Bias of Communications (1951) and Changing Concepts of Time (1952). McLuhan and Innis both complement and support each other’s ideas about communication technology, even though sometimes they had conflicting opinions. Commenting on their mutual support and differences of opinion, James W. Carey (2005, p. 200) writes:
Both McLuhan and Innis assume the centrality of communication technology; where they differ is in the principal kinds of effects they see deriving from this technology. Whereas Innis sees communication technology principally affecting social organization and culture, McLuhan sees its principal effect on sensory organization and thought. McLuhan has much to say about perception and thought but little to say about institutions; Innis says much about institutions and little about perception and thought.
John Pungente, S.J. (1939-)
John Pungente, S.J. is Director of the Jesuit Communication Project in Ontario. As a major promoter of media literacy in Canada, he deserves mention. He is co-author of the book, Media Literacy: A Resource Guide which was written for the Government of Ontario in 1978. In this work, Pungente (1989) and other educators define 8 key concepts for media literacy: 1. media literacy deconstructs complex images to discover the reality behind the artifice; 2. media constructs our reality because it forms the bulk of our observations and experiences of the world; 3. we as an audience need to deal with massive amount of media created information; 4. media is a big business and it needs to make money; 5. media contains ideological and value messages; 6. media have real world social and political implications; 7. Form and content are closely related in media. Each medium has its own language and codifies reality in its own particular way; 8. each medium has its own form of beauty.
W. James Potter (1950-)
Professor W. James Potter (2005, p. 22) from the University of California at Santa Barbara supports an educational emphasis on media literacy especially addressing the question of violence in the media. He has written many scholarly articles and fifteen books on the topic. In one of them, Media Literacy, he defines media literacy as:
[a] set of perspectives that we actively use to expose ourselves to the media to interpret the meaning of the messages we counter. We build our perspectives from knowledge structures. To build our knowledge structures, we need tools and raw material. These tools are our skills. The raw material is information from the media and from the real world. Active use means that we are aware of the messages and are consciously interacting with them.
Potter (2005) supports his definition saying that media literacy also, “requires that we acquire information and build knowledge in more than just cognitive dimension but also to consider information from emotional, aesthetic, and moral dimensions” (p. 24). Media literacy, then, teaches more than academic principles. It introduces us to complex life skills to deal with our media culture. Without media literacy, he maintains, we would be as helpless as a traditionally illiterate person is in a print-focused culture. We would be lost in our media-mediated world.
Renee Hobbs (1958-)
One of the current experts in the field of media literacy and education is Renee Hobbs at Temple University. She founded the Media Education Lab at Temple. She is also co-founder of the Alliance for a Media Literate America (AMLA). According to her Temple biography, Renee Hobbs “created the first national-level teacher education initiative on this topic in the United States at the Harvard Graduate School of Education in 1993.” She studies the impact of youth media production and the role of media and technology in teaching and on the learning process for young people, especially in public schools. She believes that media literacy education is one of the best tools to understand our present world and makes us more aware of the media “onslaught” we call the digital media world. Media literacy education is a tool used to create the quiet space necessary in order to understand our lives in our instantaneous, cluttered, and noisy media world.
Rene Hobbs (2004) defines media literacy as the process of: “accessing, analyzing, evaluating and creating messages in a wide variety of forms. (…) And it’s also evident from this portrait that media literacy is not separate subject, but integrated into the English language arts, social studies, health and fine arts curricula” (pp. 24-28). She believes that everyone need these skills to find the path through a world in which media conglomerates – who hold a majority share of media outlets – take care of their own interest for the sake of the bottom line. Their manipulation, persuasion, advertising and propaganda are not directed by altruistic motives. Much, perhaps most, of media is a for-profit endeavor with money calling the shots.
Potrzeba stworzenia wewnętrznych struktur i reguł postępowania jest główny zadaniem. Temu służą m.in. kodeksy deontologiczne[2] i prawa[3], które regulują mechanizmy oddziaływania na człowieka. W skład przedstawicielstw społecznych tworzących takie kodeksy powinny wejść osoby wyspecjalizowane w dziedzinie etyki i duchowni, a także reprezentanci stowarzyszeń konsumentów. Zadaniem „agencji reklamowych, pracowników sektora reklam, a także kierujących środkami przekazu, które stając się nośnikami reklam, jest upowszechnianie i stosowanie opracowanych już kodeksów deontologii tak, aby można było przy pomocy opinii publicznej doskonalić je i sprawić, że będą przestrzegane w praktyce”[4].
Cele edukacji i formacji w dziedzinie środków społecznego komunikowania mają ważne znaczenie dla teraźniejszości jak i przyszłości. I nie chodzi tu tylko o cele społeczne czy kulturowe, ale także chrześcijańskie czy też duszpasterskie, dotyczące przecież wolności, a tym samym odpowiedzialności. Dlatego „głównym zadaniem wychowania do krytycznego odbioru mediów jest tworzenie publiczności aktywnej, zdolnej do reagowania, do krytycznego dystansu wobec treści proponowanych przez media oraz formowanie ludzi wolnych”[5]. Formacja, aby była skuteczna powinna obejmować i rozgrywać się na trzech poziomach.
Pierwszym jest poziom konsumenta, czyli zwykłego «szarego» człowieka zasiadającego na co dzień do wchłaniania pewnej ilości dziennej dawki informacji. Na tym poziomie chodzi przede wszystkim o nauczenie postawy krytycznej względem oglądanych programów, czytanych gazet, słuchania radia, uczestnictwa w konferencji, spotkaniu. W zakres tej formacji wchodzi przede wszystkim nauka języka, którym posługują się współczesne środki społecznego komunikowania. Jest to język prosty, skonstruowany przez człowieka i dla człowieka, ale język o tyle niebezpieczny, że gdy się go nie pozna, może być użyty w każdej formie manipulacji. Tak więc właściwe zrozumienie i odczytanie przesłania, które dociera do nas to podstawowe zadanie oraz obowiązek w kształtowaniu i formacji człowieka – konsumenta. Formacja ta powinna być „dostępna dla wszystkich i przystosowana do poziomu odbiorców. Ludzie posiadający w tym zakresie dobre przygotowanie, powinni pomagać w tym nieustannym nauczaniu, organizując wykłady, spotkania, dyskusje, kursy specjalne, sympozja, sesje naukowe”[6].
Drugim poziomem jest użytkownik, gdzie zakres formacji jest o wiele większy. Zakres nauczana wskazuje, opisuje, uczy, przekazuje sposoby i metody umiejętnego użytkowania środkami przekazu na wszystkich poziomach komunikacji i życia. Urabia on umiejętność wykorzystania tych środków w określonych celach, np. w czasie prowadzenia lekcji czy wykładu.
Trzeci poziom obejmuje ludzi zajmujących się współczesnymi środkami komunikowania w sposób profesjonalny, zawodowy. W ich zakres wchodzą różnego rodzaju specjaliści. Kunszt operowania tymi środkami obejmuje znawstwo, perfekcję, fachowość oraz rutynę nabytą w czasie wieloletniej praktyki. Poziom formacji polegałby tu na uświadamianiu im, jak ważną rolę i siłę mają środki społecznego komunikowania oraz przedstawieniu obowiązków względem ludzi, którzy będą odbierać ukształtowaną przez nich informację. Ma to być raczej postawa służby, niż wyniosłości. Ludzie zajmujący się profesjonalnie tworzeniem programów, w tym również reklamy już z samego tytułu wykonywanego zawodu „mają obowiązek przy rozpowszechnianiu informacji służyć prawdzie i nie obrażać miłości. Powinni starać się, by szanować z równą troską istotę faktów i granice krytycznego osądu wobec osób. Nie powinny uciekać się do oszczerstw”[7].
Również władza publiczna ma do odegrania pewną rolę. Ogłaszając „ustawy i czuwając nad ich stosowaniem, władze publiczne powinny zadbać o to, by złe używanie środków społecznego przekazu nie spowodowało «poważnego niebezpieczeństwa dla dobrych obyczajów oraz postępu społeczeństwa»”[8]. W Polsce Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji określa jasno procentowy udział reklamy, który „nie powinien zajmować więcej niż 15% dziennego czasu nadawania programu i nie więcej niż 12 minut w ciągu godziny”[9]. Dotyczy to zwłaszcza reklam skierowanych do „poszczególnych grup społecznych szczególnie narażonych na manipulację, takich jak dzieci czy ludzie starsi. Także reklama polityczna mogłaby stać się terenem podatnym na regulację prawną, określającą, jakie sumy wolno na nią przeznaczyć, kto i w jaki sposób może zbierać pieniądze potrzebne na reklamę itp.”[10].
Kościół głosząc «dobrą nowinę» powinien „włączyć samo orędzie w tę «nową kulturę», stworzoną przez nowoczesne środki przekazu (…), [z jej] nowymi językami, nowymi technikami, nowymi postawami psychologicznymi”[11]. Uwzględniając zatem wiedzę teoretyczną należy wprowadzać praktykę nauczania na temat roli, jaką reklama spełnia we współczesnym świecie. Powinno to obejmować część „programów duszpasterskich i wychowawczych realizowanych przez Kościół, w tym także przez szkoły katolickie. Formacja ta winna obejmować nauczanie na temat roli reklamy w świecie współczesnym oraz jej znaczenia dla działalności Kościoła. Celem tego nauczania winno być przygotowanie ludzi do obcowania z reklamą w sposób świadomy i czujny, podobnie jak z innymi formami społecznego przekazu”[12]. Jak słusznie zwraca uwagę Katechizm Kościoła Katolickiego „środki społecznego przekazu (…) mogą doprowadzić do pewnej bierności u odbiorców, czyniąc z nich konsumentów niezbyt czujnych na to, co słyszą i widzą. Odbiorcy powinni narzucić sobie umiar i dyscyplinę w stosunku do mass mediów”[13].
Podobnie formacja duszpasterska i kapłańska powinna zakładać formację w dziedzinie środków społecznego komunikowania. Kościół powinien „opracować i realizować programy duszpasterskie, uwzględniające szczególne warunki pracy i wyzwania etyczne, wobec których stają osoby pracujące w środkach przekazu”[14]. Osoby będące w służbie Kościoła muszą posiadać zatem „przynajmniej praktyczną wiedzę o wpływie, jaki nowe techniki informacji i przekazu wywierają na jednostki i na społeczeństwo. Muszą też umieć służyć zarówno «bogatym w informację», jak i tym, którzy są pod tym względem «ubodzy». Winny posiadać umiejętność podejmowania dialogu z innymi, unikając przy tym takiego stylu przekazu, który kojarzy się z chęcią dominacji, manipulacji czy z dążeniem do osobistej korzyści”[15]. Przez to osoby formujące i formowane, będą mogły jeszcze pełniej uczestniczyć w życiu Kościoła.
https://youtu.be/SCxjUrNbIkI
[1] ER, nr 18.
[2] Por. E. Kasztelan, dz. cyt., ss. 52-74.
[3] Por. tamże, ss. 35-52.
[4] ER, nr 19; cyt. za: Paweł VI, Orędzie na Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu, L’Osservatore Romano, 13 maja 1977, nr 2.
[5] G. Łuszczak, Media i kultura, w: D. Jędrulak, A. Porębski (red.), Nowe perspektywy, nowe wyzwania, nowe zagrożenia, Kraków 1999, Zeszyt 1, s. 37.
[6] CP, nr 66.
[7] KKK, nr 2497.
[8] ER, nr 19; cyt. za: KKK, nr 2498, gdzie cyt. jest: IM, nr 12.
[9] Dziennik Ustaw z 1993 r., Ustawa z dn. 29 grudnia 1992 o radiofonii i telewizji, Nr 7, poz. 34, rozdz. 3, art. 16, ust. 2.
[10] ER, nr 20.
[11] RM, nr 37.
[12] ER, nr 22.
[13] KKK, nr 2496.
[14] AEN, nr 20.
[15] Tamże, nr 18.
Reklama «ekologiczna» w znaczeniu pierwszej definicji nie stwarza zasadniczo wielkich problemów. Bazuje bowiem na wewnętrznym przekonaniu wielu kupujących, w których odzywa się «głos» do życia zgodnie z naturą, przyrodą. Niebezpieczeństwo dotyczy bardziej definicji drugiej, ponieważ jest „reklamą obliczoną na efekt doraźny – sprzedaż produktu tu i teraz, bez oglądania się na konsekwencje nadużycia zaufania lub niewiedzy klienta przez epatowanie go modnym terminem bez pokrycia”[3]. Wprowadza to element modelu konsumpcji, o którym m.in. dyskutowano na Konferencji Narodów Zjednoczonych, poświęconej tematowi: Środowisko i Rozwój – Szczyt Ziemi, w czerwcu 1992 roku, w Rio de Janeiro. Zwrócono uwagę, że „większość przypadków stałej degradacji środowiska wynika z niezrównoważenia modelu konsumpcji i produkcji; dotyczy to zwłaszcza państw uprzemysłowionych i jest przyczyną pogłębienia się ubóstwa i nierówności społecznej”[4]. Rośnie świadomość we współczesnym świecie, że zagrożeniem dla pokoju nie jest tylko „wyścig zbrojeń, lokalne konflikty zbrojne i różne formy niesprawiedliwości społecznej, wciąż obecne w życiu ludów i narodów, ale także brak należytego szacunku dla przyrody, chaotyczna eksploatacja bogactw naturalnych i stopniowe pogarszanie się jakości życia. Ta sytuacja rodzi poczucie tymczasowości i niepewności jutra, której konsekwencją są wielorakie formy zbiorowego egoizmu, żądzy posiadania i stosowania przemocy”[5].
Potrzebna jest zatem refleksja, która „nie znajdzie rozwiązania kwestii ekologicznej, jeśli poważnie nie zweryfikuje swojego stylu życia. W wielu stronach świata hołduje ona zasadom hedonizmu i konsumpcji, nie troszcząc się wcale o ich głębokie konsekwencje”[6]. Widoczny jest głęboki kryzys moralny człowieka, nikły poziom poczucia wartości i życia ludzkiego, który powoduje zupełną obojętność w stosunku do innych osób i całego świata. Jednocześnie obserwowalne jest „wdrażanie odbiorcy do jednej roli – konsumenta, aby można było nim lepiej zarządzać, nakłaniać do oczekiwanych zachowań, aby nie lęgły mu się w głowie pomysły kontestowania cywilizacji, w której żyje. Jeśli tak, to chodziło by nie tylko o biznes, ale także o jakąś formę kontroli przez konsumpcję, wychowanie człowieka globalnego. Specjaliści zwracają uwagę, że wychowuje się dzieci mniej do wytwarzania i tworzenia, a bardziej do konsumpcji. Trzeba być jednak świadomym, że jeśli się wdraża tylko do takiej roli to musi to być kosztem innych ról: ojca, matki, męża, żony, patrioty, obywatela, członka społeczeństwa, odpowiedzialnego za wspólnotę, w której żyje”[7]. Promowany styl bycia w dzisiejszym świecie w bardzo dużej mierze jest taki, a nie inny dzięki licznym reklamom, które docierają przede wszystkim do ludzi młodych. Są oni zafascynowani fikcyjnym światem, w którym model konsumpcyjny jest szczególnie obecny. Rośnie przez to «społeczeństwo konsumpcyjne», które w sposób szczególny ludzi młodych „zniewala i zamyka w kręgu indywidualistycznej, materialistycznej i hedonistycznej interpretacji ludzkiej egzystencji. Jedynym ideałem życiowym staje się wówczas dobrobyt materialny, który trzeba osiągnąć za wszelką cenę i bezwarunkowo. Odrzuca się zatem wszystko to, co wiąże się z ofiarą oraz rezygnuje z trudu poszukiwania wartości duchowo-religijnych i życia zgodnego z nimi. Prymat «być» nad «mieć» zostaje przysłonięty przez wyłączną «troskę» o rzeczy, co powoduje, że wartość osoby oraz relacji międzyludzkich rozumie się i przeżywa nie według logiki daru i bezinteresowności, lecz według egoistycznej logiki posiadania, a także instrumentalnego stosunku do drugiego człowieka”[8].
Człowiek chce lepiej żyć. Jest to wpisane w jego naturę, jednak „błędnym jest styl życia, który wyżej stawia dążenie do tego, by mieć, aniżeli być, i chce więcej mieć nie po to, aby bardziej być, lecz by doznawać w życiu jak najwięcej przyjemności”[9]. Styl życia konsumpcyjnego wprowadza człowieka w stan życia bardzo aktywnego. Wszystko jawi się wtedy w kategoriach natychmiastowości i niezbędności. Samo życie odbierane jest w kategoriach konsumpcji. W zabieganiu człowiek nie jest w stanie pozwolić sobie na chwilę refleksji nad samym sobą, ludźmi, którzy go otaczają oraz światem. Liczą się tylko indywidualne potrzeby oraz możliwości ich zaspokajania. Do wejścia na drogę takiego «stylu życia» zachęca m.in. reklama. Wyrabiany jest w człowieku konsumeryzm, który jest procesem polegającym nie tylko na „nabywaniu dóbr, ale przede wszystkim na kreowaniu sensu własnej tożsamości”[10]. Jego istotą jest pragnienie posiadania danego przedmiotu i pojęcie jego braku. Nadrzędną wartością jest bycie atrakcyjnym dla siebie, jak i dla innych.
https://youtu.be/5pwiZQaef3I
W krajach uprzemysłowionych ludzie często pochłonięci są zachłannym zarabianiem pieniędzy, pogonią za dobrami materialnymi. Społeczeństwo konsumpcyjne ma większe tendencje do pogłębiania przepaści jaka dzieli ludzi bogatych w stosunku do biednych. Dążąc do dobrobytu, człowiek ślepo, po omacku kroczy drogami swojego życia, nie dostrzegając potrzeb innych ludzi, a nawet swoich bliskich (rodziców, rodzeństwa, żony, męża, dzieci). Wynika z tego podstawowy wniosek, że aby „zapewnić dobrobyt społeczny, kulturowy, duchowy, a także ekonomiczny każdemu członkowi społeczeństwa, trzeba koniecznie powstrzymać nieumiarkowaną konsumpcję dóbr doczesnych i unikać mnożenia sztucznych potrzeb. Umiarkowanie i prostota winny stać się kryterium naszego codziennego życia. Ogromna ilość dóbr pochłanianych przez znikomą część ludności świata stwarza popyt, który jest zbyt wielki w stosunku do istniejących zasobów. Zmniejszenie popytu jest pierwszym krokiem na drodze do złagodzenia ubóstwa, jeśli towarzyszą temu skuteczne działania zmierzające do sprawiedliwego podziału bogactw w skali światowej”[11].
Powyższe rozważania poruszają kwestie o bardzo ważnym znaczeniu dla każdego z nas, a więc „autentycznego i integralnego rozwoju człowieka. Reklama, która sprowadza rozwój człowieka do nabywania dóbr materialnych i która propaguje rozrzutny tryb życia, wyraża fałszywą i nieszczerą wizję człowieka, szkodliwą zarówno dla jednostek, jak i dla społeczeństwa”[12].
Podstawowym obowiązkiem każdego z twórców reklamy, jak i innych, którzy pracują w sektorze środków społecznego komunikowania, jest bycie rzecznikami i pomostami autentycznej wizji ludzkiego rozwoju, w jego wymiarach materialnych, kulturalnych oraz duchowych. Przekaz społeczny „odpowiadający tej zasadzie jest wyrazem prawdziwej solidarności”[13]. Przekaz społeczny i solidarność są nierozdzielne. Właściwe zastosowanie prawa do informacji opartego na prawdzie, wolności, sprawiedliwości i solidarności, domaga się tego, by informacja była zawsze pełna, rzetelna, prawdziwa, przy zachowaniu sprawiedliwości i miłości. Powinna być również godziwa i przestrzegająca zasad moralnych, praw i godności człowieka, tak przy zbieraniu informacji jak i przy ich przekazywaniu. Wtedy jawi się, jako „konsekwencja prawdziwej i słusznej informacji oraz swobodnej wymiany myśli, które sprzyjają poznaniu i poszanowaniu drugiego człowieka”[14].
Tego jednak nie rozumie wielu ludzi. Problemy związane z przekazywaniem uczciwej i rzetelnej informacji są przez nich niedostrzegane. W tym pomocna jest formacja, która przynajmniej na poziomie podstawowym może uzupełnić brakującą wiedzę. Do tego potrzebni są ludzie, którzy swoją fachowością i profesjonalizmem przygotują społeczeństwo do prawdziwego odbioru współczesnych środków społecznego komunikowania.
[1] ER, nr 17.
[2] K. Uściński, Reklama ekologiczna i „ekologiczna”, AIDA 11 (1995), s. 4.
[3] Tamże, s. 5.
[4] Dokumenty końcowe Konferencji Narodów Zjednoczonych, Środowisko i Rozwój, Rio de Janeiro (3-4 czerwca 1992 r.), Szczyt Ziemi, wydane przez: Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa 1993, nr 4.2., s. 48
[5] Jan Paweł II, Orędzie papieża Jana Pawła II na XXIII Światowy Dzień Pokoju 1990, Pokój z Bogiem Stwórcą, pokój z całym stworzeniem, L’Osservatore Romano 12 bis (1989), nr 1, s. 21.
[6] Tamże, nr 13, s. 22.
[7] K. Krzysztofek, Wychowanie człowieka globalnego, Rzeczpospolita, 15 lutego 2000, s. A10.
[8] PDV, nr 8.
[9] CA, nr 36; por. KDK, nr 35.
[10] A. Leśniewska-Głowacka, Konsumeryzm – fałsze i manipulacje, AIDA 4 (1999), s. 7.
[11] Jan Paweł II, Orędzie na Światowy Dzień Pokoju 1993, Jeśli pragniesz pokoju, wyjdź naprzeciw ubogim, L’Osservatore Romano 1 (1993), nr 5, s. 7.
[12] ER, nr 17.
[13] Tamże.
[14] KKK, nr 2495.